Ένα από τα πράγματα που μαθαίνεις όταν εργάζεσαι στην επικοινωνία μεγάλων και μαζικών πολιτιστικών εκδηλώσεων, είναι το να αποτιμάς την επιδραστικότητα και τη σημασία κάθε εκδήλωσης χωρίς να σε επηρρεάζει το ατομικό σου γούστο. Το βράδυ της 27ης Ιουλίου όμως και παρακολουθώντας την τελετή έναρξης των Αγώνων του Λονδίνου δεν χρειαζόνταν να έχεις ιδιαίτερη εξοικείωση με τη σημειολογία των μεγάλων θεαμάτων για να καταλάβεις ότι οι Βρετανοί, με επικεφαλής τον σκηνοθέτη Ντάνυ Μπόιλ, άνοιξαν μια νέα σελίδα στην ιστορία τους.
Μέχρι τώρα, αυτό που γνωρίζαμε ως συνταγή για την τελετή έναρξης ολυμπιακών αγώνων ήταν η φαντασμαγορική παρουσίαση της ιστορίας κάθε χώρας που κάθε φορά τους φιλοξενούσε μέσα από ένα παλλίμψηστο πολιτιστικών και ιστορικών συμβόλων, εμβληματικά όλα τους και κυρίως άμεσα ταυτισμένα στη συνείδηση των πολιτών του κόσμου με τη συγκεκριμένη χώρα και εύκολα αναγνωρίσιμα. Η δόση του φολκλόρ που κάθε φορά παίρναμε εξαρτώνονταν άμεσα από το ταλέντο του σκηνοθέτη της τελετής. Όσο πιο μεγάλο το καλλιτεχνικό του ταλέντο, τόσο λιγότερο φολκλόρ.
Οι Βρετανοί όμως διάλεξαν ένα εντελώς διαφορετικό δρόμο κι έτσι, αντί να μας αφηγηθούν την ιστορία τους, αποφάσισαν να μας παρουσιάσουν την ιστορική εξέλιξη των θεσμών τους μαζί με όλα αυτά που οι ίδιοι πιστεύουν ότι τους επέτρεψαν να διακριθούν και να γίνουν μεγάλοι.
Ο σκηνοθέτης μας προειδοποίησε αρκετά νωρίς ότι η η ειδυλλιακή βρετανική εξοχή, το φυσικο πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε ο πολιτισμός τους, δεν θα έπρεπε να μας παραπλανήσει. Το είπε με τα λόγια του δύσμορφου δούλου Κάλιμπαν από την “Τρικυμία” του Σέξπηρ: “ Μην σκιάζεσαι, γιομάτο είναι το νησί βουές, αχούς γλυκές λαλιές που ευφραίνουν μα δεν βλάπτουν” [μετάφραση, Βασίλη Ρώτα]. Η βιομηχανική επανάσταση, η δημοκρατία, τα ατομικά δικαιώματα και το γυναικείο κίνημα, η ελευθερία του επιχειρείν, η πρόνοια για τον αδύνατο με το Εθνικό Σύστημα Υγείας, η πολυπολιτισμικότητα, η είσοδος στην ψηφιακή εποχή με την εφεύρεση και την ανάπτυξη του Διαδικτύου, αυτά ήταν τα “Θαύματα”, οι “βουές που αχούν στο νησί” για τα οποία μας μίλησε στην αρχή ο Κάλιμπαν.
Και τί άλλο είναι οι θεσμοί εξόν από εργαλεία; Αφού λοιπόν μας παρουσίασαν “τα εργαλεία”. μας εξήγησαν τί έκαναν μ’αυτά, πώς αυτά ωφέλησαν τα άτομα στον ιδιωτικό τους βίο τον οποίο συμβόλιζε το “τυπικό βρετανικό σπίτι” που εμφανίστηκε κάποια στιγμή στο κέντρο του σταδίου. Στην τομή μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου, σ’ενα πλαίσιο ατομικής ελευθερίας, οι Βρετανοί ανέπτυξαν την pop κουλτούρα, τη ροκ μουσική, σύμβολα απόλυτα δικά τους που έγιναν, ωστόσο, κτήμα της ανθρωπότητας. Από ένα σημείο και μετά, η τελετή έναρξης δεν αφηγούνταν την ιστορία της Βρετανίας αλλά του πλανήτη ολόκληρου.
Την δε αυτοπεποίθηση που χαρακτηρίζει τους Βρετανούς για το θεσμικό τους πλαίσιο που επιτρέπει την ατομική δημιουργία την έδειξαν επιδεικνύοντας άλλο ένα ισχυρο και εμβληματικό τους όπλο: το χιούμορ. Οι θεσμοί είναι τόσο σημαντικοί που κανείς δεν εχει πρόβλημα να κάνει και λίγο πλάκα με τα πρόσωπα που τους φέρουν, ούτε τα ίδια τα πρόσωπα, ούτε η ίδια η Βασίλισσα!
Σημειολογικά, η τελετή έκλεισε θυμίζοντάς μας δυο βασικές αρχές: Πρώτον, η δημοκρατία αφορά βασικώς στην ευημερία του ατόμου το οποίο όμως μόνο του δεν μπορεί να κάνει τίποτα και δεύτερον, στις δημοκρατίες δεν υπάρχουν αυθεντίες. Το άναμα της φλόγας των αγώνων, η μεγαλύτερη τιμή για όποιον αναλάβει το καθήκον, έγινε από μια ομάδα νέων ανθρώπων υπογραμμίζοντας αυτές τις δύο καθεστωτικές αρχές. Λίγο νωρίτερα, το λάβαρο των Αγώνων δεν το είχαν μεταφέρει Βρετανοί αλλά οκτώ άνθρωποι που υπηρέτησαν τις αρχές του ανθρωπισμού μέσα από τους αγώνες τους για τα ατομικά και ανθρώπινα δικαιώματα.
Το αν η τελετή ήταν ωραία (τί σημαίνει αυτό;), βαρετή, χειρότερη ή καλύτερη από “τη δική μας”, δεν είμαι η αρμόδια να το σχολιάσω και να το κρίνω. Βέβαια, στην επικοινωνία, υπάρχει ένα βασικό αξίωμα: όταν το κοινό καθρεφτίζεται πάνω στο μήνυμα που διασπείρεις αρχίζοντας τις συγκρίσεις, η αποστολή σου έχει εκπληρωθεί και μάλιστα με επιτυχία. Άλλως τε, όπως έγραψε και ο φίλος Αντώνης Καρπετόπουλος στο τουίτερ: “Καταπληκτικοι Αγγλοι! Μοντέρνοι, πραγματικοί αυταρεσκοι. Σου λένε: “Σε καλουμε για λίγο στην πόλη μας για τους Αγώνες. Δεν θα στα πούμε κι οπως θες!” . Και είναι ακριβώς έτσι.
Δημοσιεύθηκε στο Protagon
Signs and Wonders 